Miloje Milojević
1884-1946
Bio je kompozitor, muzikolog, dirigent, pijanista, pedagog i organizator. Prva znanja je stekao sa Isidorom Bajićem u Novom Sadu, a školovanje nastavlja kao Mokranjčev đak u Beogradu.
Kompoziciju, dirigovanje, klavir i muzikologiju studirao je u Minhenu, a doktorat iz muzikologije stiče u Pragu. Pisao je članke u „Srpskom književnom glasniku“, objavio je brojne muzikološke studije i članke, kao i etnomuzikološke radove. Većina njegovih tekstova sabrana je u 3 knjige „Muzičkih studija i clanaka“ (I, II, III), a osim ovih knjiga objavio je i monografiju „Smetana, Život i rad,1924. i „Smetanin harmonski stil“, 1926.
Bio je istaknuti pedagog, predavao je i sam u Srpskoj muzickoj skoli. Napisao je udžbenik „Osnove muzičke umetnosti“. Nastupao je kao pijanista i dirigent i rukovodilac akademskog orkestra.
STVARALAŠTVO
3 stvaralačke faze u njegovom razvoju poklapaju se sa opštim tendencijama razvoja srpske muzike tog doba.
I
U 1. etapi, u godinama sazrevanja do 1924. (prva 33 opusa) Milojević ovladava pozno romantičarskim umetničkim jezikom, negujući njegove tipične odlike u instrumentalnoj, simfonijskoj i vokalno-instrumentalnoj muzici.
II
U 2. periodu rada od 1924-1939 njegov stvaralački izraz snažno obeležavaju elementi impresionizma i ekspresionizma
III
Posle 1939 godine zreli period Milojevićevog stvaralaštva odlikuje sinteza dotadašnjih iskustava i pojava jedne posebne stvaralački originalne interpretacije ideje nacionalnog, koja je bliska folklornom ekspresionizmu.
Milojević je naznačajniji kompozitor solo pesme u periodu između dva svetska rata. Pesme i zbirke „Pred veličanstvom prirode“ ilustruju interesovanja Milojevića, predstavljajući ga kao autora snažne ekspresivnosti vokalne deonice i znalačkog tretmana instrumenata. Tokom kompozitorovog boravka u Francuskoj za vreme I sv. rata Milojevićeve solo pesme pokazuju put evolucije njegovog jezika od pozno romantičarskih osnova ka usvajanju elemenata impresionističkog muzičkog jezika. Nazivi pesama iz ove zbirke: „Jesenja elegija“, „Japan“, „Nimfa“, „Fetar“, Ćutanje“, „Zvona“, „Molitva majke Jugovića zvezdi Danici“…
Posle 1924. godine (druga faza) komponovao je „Plave legende“, a tri pesme na nemačke stihove op.67 završene su tek 1942. godine.
Milojevićev klavirski opus je obiman i raznovrstan. Klaviru je posvetio veliki broj dela od ranih minijatura op.2, preko niza ciklusa i zbirki klavirskih komada komponovanih u širokoj stilskoj lepezi od poznoromanticarskih i impresionistickih minijatura do ekspresionističkih komada. Medju delima iz prve faze su već pomenute minijature op.2, 4 komada za klavir dve zbirke obrada narodnih melodija „U mojoj zemlji“.
U drugoj razvojnoj etapi nastaju veoma interesantna klavirska dela: Zbirka minijatura pod nazivom „Kameje“ i Ciklus minijatura „Ritmičke grimase“ sa elementima ekspresionističkog jezika.
U poslednjoj stvaralačkoj fazi Milojević je svoj pijanistički izraz našao u folklornom ekspresionizmu,koji predstavljaju poznati ciklusi: „Melodije i ritmovi sa Balkana“, „Kosovska svita“, „Povardarska svita“-rađeni uglavnom prema vlastitim folklornim zapisima.
Elementi ekspresionističkog jezika ne mogu se vezivati samo za „Ritmičke grimase“ i „Kameje“-oni postoje i u delima: „Intima za gudački orkestar“, „Pir iluzija“, „Sonata h-moll za violinu i klavir, op 36“.
Ekspresionizam se u poznim Milojevićevim radovima ne pojavljuje u „čistom“ obliku, već u kombinaciji sa romantičarskim i impresionističkim elementima.
Osim instrumentalne muzike, Milojević se posvećuje i simfonijskom stvaralaštvu. Tu je njegova simfonijska poema „Smrt majke Jugovića“ i druge kompozicije za simfonijski orkestar: „Seoske scene“, „Srpska igra“, „Srpska rapsodija“, „ Postanje ljudi“ i dr.
Milojević je komponovao i kamernu muziku-gudačke kvartete, sonate, kao i muziku za brojne kamerne ansamble nestandarnog sastava.
Milojevićev balet „Sobareva metla“ nastao je u saradnji sa umetnicima iz kruga beogradskih nadrealista. Simfonijska muzika kao i muzika za balet „Sobareva metla“ pripadaju ranom stvaralačkom razdoblju Miloja Milojevića.
